Olimpiyatın diğer yüzü! Türkiye ucuz kurtulmuş

Olimpiyat. Dünya sporunun zirvesi. Her dört yılda bir yaz ve kış oyunları şeklinde yapılan tüm sporların buluştuğu dev organizasyon. 10 binden fazla sporcunun yer aldığı sporun zirvesinde zaferler, sevinçler, üzüntüler, rekorlar, unutulmaz finaller olimpiyatların 125 yıllık tarihinde sürekli yaşandı bundan sonra da yaşanacak. Tabii ki her olimpiyatın kendi maskotunu ve tüm dünyadaki tanınırlığını da unutmamak gerek.

1896 yılında Atina’da başlayan olimpiyat oyunları, 1. Dünya Savaşı nedeniyle 1916 ve 2. Dünya Savaşı nedeniyle 1940 ve 1944’de yapılamadı. Son olarak 2020 Tokyo organizasyonu ile birlikte bazıları aynı şehirlerde olmak üzere 29 yaz 23 kış olimpiyatı gerçekleştirildi. Ancak yapılamayan olimpiyatlar da sayma sırasına dahil edildiği için Tokyo’da yapılan organizasyon 32. Olimpiyat Oyunları olarak anıldı. 

Evet, olimpiyat oyunları tüm dünyayı büyülenmiş bir şekilde ekran başına kilitlerken aslında seyircileri fazla ilgilendirmeyen ama olimpiyatların yapıldığı şehri-ülkeyi ekonomik ve çevreye etkileri açısından ilgilendiren “olimpiyat madalyasının diğer yüzü” var. Bu da çok büyük eleştirilere neden olan olimpiyat oyunları için yapılan tesislerin maliyeti ve oyunlar bittikten sonraki kullanımı. 

İşte Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) bu eleştirileri azaltmak amacıyla geçtiğimiz günlerde 300 sayfalık bir “125 yılı aşkın olimpiyat tesisleri: Oyunlar sonrası kullanım” başlıklı bir rapor yayınladı. 2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları hariç tüm olimpiyatları mercek altına alan bu araştırmaya göre şehirlerin %90’ı tesisleri %85 oranda amacı veya amacından farklı şekilde kullanıyor. Hatta bu kullanım Rio’da %93’e kadar ulaşıyor.

Almanya’nın Aachen kentinde iki hafta önce gerçekleştirilen ve sporun geleceğinin konuşulduğu “spor lobisi” toplantısına katılan IOC Direktörü Christophe Dubi, bu rakamları telaffuz ederken hazırladıkları rapora işaret etti.

Peki gerçeklerle rapor örtüşüyor mu? İşte tartışma burada başlıyor.

Örneğin Yunanistan’ı batma noktasına getiren, Tokyo Türkiye’nin önünde 2020’yi düzenleme hakkını elde ettiğinde 7,5 milyar dolar olarak hesaplanan maliyetin 30 milyar doları bulması “olimpiyat madalyasının diğer yüzünde” tartışılan bir numaralı konu.  Ve bunca maliyet sonrası yapılan tesisler oyunlar bitip sporcular kapanış töreninde veda ettikten sonra ne kadar kullanılıyor?

IOC’nin yayınladığı araştırma rakamlarına bakıldığında herhangi bir sorun gözükmüyor. Hatta bu oran Rio’da %93. Ancak inşaatlarındaki büyük yolsuzluk iddiaları nedeniyle Brezilya halkının karşı çıktığı 2016’da yapılan Rio Olimpiyat Oyunları’nın tartışmaları ve yargı süreci hala devam ediyor. Rio’daki olimpiyatın halkın arasındaki sosyal uçurumu büyüttüğü ve tesisleri sadece zenginlerin kullandığı iddia ediliyor. 

Yani aslında soru “kullanılıyor mu yerine nasıl kullanılıyor?” şeklinde de sorulabilir. Rio Olimpiyat Gelecek Arenası şu sıralarda “sözde” okul yapılmak üzere sökülüyor. Olimpiyat Parkı’nın inşa edilmek üzere yıkılan fakir mahallesinden geriye sadece birkaç ev kalırken o mahallelerden polis şiddetiyle uzaklaştırılan insanların yaşamları çok daha güç hale gelmiş. IOC araştırmasında ise bunlar yer almıyor.

Uzmanlar ise IOC raporuna şüphe ile yaklaşıyor. Alman ARD Televizyonuna konuşan Oregon Pasifik Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Jules Boykoff, rapora dikkatle bakıldığında sadece yılda bir konser yapılsa bile o tesisin kullanılıyor kategorisine sokulduğuna dikkat çekiyor. 

Mesela 2006 Torino Kış Oyunları’nda kullanılan biatlon tesisi oyunlardan sonra hiç kullanılmamış. Bugün o alanda 6 tenis kortu yaz aylarında hizmet vermekte. Bu da IOC için kullanılan tesis kategorisinde. İtalyan Alp Dağları Koruma Komisyonu Başkanı Vanda Bonardo, Torino oyunları öncesinde ekolojik sürdürülebilirlik adına biatlon tesislerinin uzun vadede zarar vereceğini bildirdikleri halde bugün haklı çıkmaktan üzüntü duyduklarını ifade ediyor.

Bonardo, kayakla atlama ve ormanlık alanda 27 hektara ağaçlar kesilerek yapılan 110 Milyon Euro’ya mal olan bob tesislerinin de bir daha kullanılmadığını biatlon tesisinde ise doğaya uygun şekilde tenis kortlarıyla yeni bir kullanım alanı yaratmaya çalıştıklarının altını çiziyor. 

Kısaca ortaya dev bir zarar ve çevre felaketi çıkmış. İtalya’nın Torino örneğine rağmen ders almayarak 2026 Milano Kış Olimpiyat Oyunları’nı düzenleyecek olması ise işin ironik yanlarından bir tanesi.  

IOC Direktörü Dubi ise olimpiyat düzenledikleri ülkelerde eldeki tesisleri kullanmaya özen gösterdiklerini ve bunu gelecekte de ciddi bir şekilde uygulayacaklarını belirtiyor. İtalyan Alp Dağları Koruma Komisyonu Başkanı Vanda Bonardo ise Milano’nun da bile bile Torino’nun yaptığı hatayı yaptığını hatta orada bir bob tesisi varken onu yıkıp yenisini yapmaya hazırlandıklarını söylüyor. 

Olimpiyat her ne kadar yeşille bağdaştırılarak insanlara reklamı yapılsa da sonrasında çevre felaketlerine ve başka büyük sorunlara yol açıyor. IOC ise 2030’dan itibaren iklim odaklı olimpiyat oyunları düzenleneceğini açıklamasını yapıyor.

Türkiye 1990’lardan bu yana Olimpiyat düzenleme isteğinde bir ülke. İstanbul’da 2000 yılı Olimpiyat Oyunları hayaliyle ortada henüz karar yokken inşasına başlanan ancak oyunların Sydney’e gitmesiyle yapımı duran daha sonrasındaysa 31 Temmuz 2002’de açılışı Galatasaray-Olympiakos futbol maçıyla yapılan Atatürk Olimpiyat Stadı’nın futbol ve atletizme hizmet vermesi planlanıyordu. Ama çok az işe yarayan ve çoğunlukla futbola hizmet veren bir Olimpiyat Stadı ortaya çıktı.

Türkiye de olimpiyat düzenlemeden stat yapan dünyadaki ilk ve tek ülke oldu. Üzerine açılışından bu yana yapılan tartışmalar ise aradan 20 yıl geçmesine karşın hala sürüyor.

Atletizme de hizmet etmesi düşünülen statta geride kalan 20 yılda ne bir Dünya Atletizm Şampiyonası ne de Diamond League gibi üst düzey organizasyonlar yapıldı. Bunun nedenlerinden biri de hesap edilmeyen rüzgarın sahada yarattığı olumsuz etki. Statta yalnızca bir kez orta düzeyde bir atletizm organizasyonu düzenlendi ama yarışmaları sporcuların ailelerinden başka kimse izlemedi.

Türkiye (İstanbul) son olarak 2013’de finalde Japonya (Tokyo) ile yarıştığı 2020 Olimpiyat Oyunları’na aday olmuş 52-36 oyla kazanan taraf Japonya olmuştu. Ancak bu kayıp Türkiye’nin bir yerde şansı oldu. Çünkü yazının içinde de bahsettiğim gibi Tokyo’nun 7,5 milyar dolar olan bütçesi 30 milyara çıkarken pandemi nedeniyle 1 yıl gecikmeli ve seyircisiz yapılan 2020 Tokyo, Japonya gibi dev bir ekonomiyi dahi ciddi anlamda sarstı. Dolayısıyla 2013’de kaçan fırsat Türkiye’nin hem maliyet hem pandemi açısından büyük şansı oldu. Bununla birlikte olimpiyat sonrası tesislerin kullanımı tartışmaları da başlamadan bitti.

Diğer yandan asıl üzücü olan Türkiye hazır tesisleriyle yapacağı avucunun içindeki Euro 2020 futbol organizasyonundan olimpiyat hayali ile vazgeçti.  Son söz: Türkiye bundan sonra da kesinlikle rantabl olmayan olimpiyat hayalinden vazgeçerek elindeki hazır tesislere uygun büyük organizasyonlara talip olmalıdır.