Güney Amerika futbolunu biliyor muyuz?

AHMET ÇAKIR

Futbol dünyamızdaki en yaygın hastalığın adını 'biliyormuş gibi yapmak' olarak koyabiliriz. Bugün sıradan vatandaşları bir yana bırakın, televizyonlarda en geniş zaman dilimlerinde konuşma olanağı bulabilen, gazetelerde kendilerine epeyce yer ayrılan kişiler dahil olmak üzere, kimin neyi ne kadar bildiği son derece kuşkuludur. Hatta bazıları, herhangi birşey öğrenmeye karşı kendilerini çok sıkı korumaya almış gibidir! Yaptıkları iş nedeniyle kendilerini doğrudan ilgilendiren çok önemli kitaplara bile kulak asılmayışı elbette ki çok üzücü bir durumdur.

Böyle tatsız bir girişe gerek duymuş olmamın nedeni, satışlarının akıl almaz derecede düşük kalacağını bilmelerine karşın kimi yayınevlerinin ısrarla sporla ilgili kitapları yayımlamaları. Bunlardan biri de Otonom Yayıncılık'tan çıkan ‘Futbolistas-Futbol ve Latin Amerika’ adlı kitap. Dario Azzellini ve Stefan Thimmell'in derlediği, Serra Bucak'ın da Almancadan çevirdiği kitap, üzerinde çok konuşulan Güney Amerika futbolu konusunda bir yığın bilgi edinmenizi sağlayacak nitelikte. Alex Bellos'un Brezilya futbolunu anlatan o harika Futebol'undan sonra bu kitap da bize o dünyayı daha geniş biçimde anlatıyor. 

Latin Amerika'nın ortak tutkusu

Elbette, Güney Amerika tek ülke değil. Brezilya ve Arjantin gibi dünya futbolunun en büyüklerinin yanında Uruguay gibi Dünya Kupası zaferi yaşamış bir başka ülke ve Kolombiya, Şili ile Paraguay gibi hiç yabana atılmayacakların yanında Peru, Ekvador, Bolivya, Venezuella gibi sıradan denilebilecekler de bu kıtada yer alıyor. Honduras, El Salvador, Haiti gibileri de sayabiliriz. Hatta bir Kuzey Amerika ülkesi olan Meksika bile kimi yapısal özellikleri nedeniyle kitapta yer almış, yani Latin Amerika kapsamı içinde görülmüş. Dolayısıyla Güney Amerika ya da Latin futbolu gibi bir genelleme bazı durumlarda fazla birşey anlatmayabilir. Bu kapsamda ne konuşulduğuna daha yakından bakmak gerekir. İşin tartışılmaz yanı şu: Bu geniş coğrafyada futbol, belki biraz değişik düzeylerde ama mutlaka ortak bir tutkudur. İşte Futbolistas bize bu tutkunun değişik yönlerini anlatıyor. 

Kitap bu ülkelerin ilginç ve farklı yönlerini anlatan, çe-şitli sorunları dile getiren yazılardan oluşuyor. Hemen her ülkede futbolla ilgili neler olup bittiğine bakmamızı sağlayacak bir denge oluşturulmaya çalışılmış. Ayrıca, son yıllarda giderek yaygınlaşan kadın futbolu da kitapta geniş biçimde yer almış, ırkçılıkla mücadele de...

İki orta Amerika ülkesi Honduras ile El Salvador arasındaki futbol savaşı, bilir bilmez üzerinde en çok konuşulan konulardan biridir. İşin gerçek yüzünü Gert Eisenberger'in kitaptaki yazısından öğrenebilirsiniz. 1994 Dünya Kupası finalinde penaltılara geçildiğinde Brezilya'nın dindar kalecisi Taffarel'in karşısında Budist Baggio'nun penaltısı direkten dışarı gidince, İtalyanların "Tanrı Brezilyalıydı” yorumu, bize bu tür yorumların sadece Güney Amerika’da yapılmadığını da gösterir. Üstelik bu değerlendirmeler bir şaka filan değil, neredeyse güçlü bir inanıştır. Ancak o topu Taffarel'in kurtarmamış olduğunu hatırlatıyor bize Daniela Chiaretti ve topun bu özelliğinden yola çıkarak "Tanrı Yuvarlaktır" gibi bir sonuca varıyor! 

Elbette ki Latin futbolu denildiğinde Pele, Garrincha, Maradona gibi efsanelerin ıskalanması sözkonusu olamaz. Onlarla ilgili yazılar da kitapta yer alıyor. Aslında çeşitli şekillerde sık sık denilebilecek kadar gündeme gelen Pele ve Maradona ile ilgili hala pek çok şey öğrenme olanağımız var ama yeni kuşaklar tarafından pek bilinmeyen Garrincha'yı biraz olsun tanıma fırsatı yabana atılmaz.

Tabii Latin futbolunun karanlık ve kirli taraflarını da es geçemeyiz. Şikeden tutun da uyuşturucu işine varıncaya kadar bir yığın pisliğin futbola sızma girişimleri de görmezden gelinemez. Kolombiyalı futbolcu Escobar’ın 1994 Dünya Kupası sonrasında ülkesine dönüşünde, söylendiği gibi kendi kalesine attığı gol nedeniyle değil, çok daha kirli birtakım işler nedeniyle öldürüldüğünü de bilmeyenler bu kitaptan öğrenebilir.

Futbol ve siyaset ilişkisinin kaçınılmaz olarak genişçe bir yer tuttuğu kitapta Güney Amerika futbol yazarlığının efsane ismi Uruguaylı Eduardo Galeano ile yapılmış bir röportaj da yer alıyor. Kendisini 'futbol dilencisi' olarak nitelendiren Galeano, "Futbol asla sadece futbol değildir" boyutunda konuşuyor röportajında; Maradona'nın aynı zamanda siyasal bir kişilik haline gelmesine yol aìan görüşleri ve tavırları üzerinde duruyor.

Maradona demişken Arjantin Milli Takımı Teknik Direktörü olarak futbolculuğundan sonraki en büyük düşüne kavuşan bu efsanenin futbolcular üzerindeki baskıyla ilgili çarpıcı sözlerini aktaralım: "Biz futbolcular, sürekli üzerimizde çok baskı olduğundan yakınırız. Baskı, ancak evlerine beş peso getirip çocuklarını geçindiremeyen insanların üzerinde olur. Binlerce dolar alıp sahaya çıkıyoruz ve ağzımızı açınca stresten bahsediyoruz. Stres bu ülkede, sabahın altısında kalkanlar içindir."

Hemen bütün çeviri spor kitaplarında önümüze gelen bir sorun burada da karşımıza çıktı. Çevirenin spor ve özellikle futbol terimlerini bilmeyişinden doğan sıkıntılar kimi zaman gülünç durumlara yol açabiliyor. Örneğin,1990 Dünya Kupasında Brezilya'nın çeyrek finalde Arjantin'e elenmesinden "sekizinci finalde" diye söz edilmesi (s.167)... Belli ki çeyrek finalin rakamlı ifadesi olan 1/8'i çevirmen 'sekizinci' olarak anlamış… Editör de bunu atlamış... Bunun gibi daha bir yığın yanlış var. Çareyi bir kez daha söylemek zorundayız: Böyle kitaplar yayınlamayı düşünenler, hem futbolu hem de Türkçeyi bilen birinden mutlaka yardım almalı.                                    

Elbette ki bunlar çok üzerinde durulacak noktalar değil. Bir hazinenin içindeki ufaktefek çakıltaşları... Böylesine değerli bir kitapta belki biraz yadırganıyor ama siz bir an önce kitabı alıp okumaya bakın. Tabii futbolla ilgili bir şeyler öğrenmeyi, yani biliyormuş gibi görünmek yerine sahiden bilmeyi önemsiyorsanız...

Futbolistas - Futbol ve Latin Amerika (A La Libertad Por El Futbol)

Yazar: Stefan Thimmel , Dario Azzellini

Çevirmen: Serra Bucak

Yayınevi : Otonom Yayıncılık