Çok kulüplü sahiplik: Futbolun bütünlüğü tehlikede mi?

Futbolun son yıllarda tamamen paraya odaklı bir sektör haline gelmesi ve çok büyük gelirler üretmesi, yatırımcıların iştahını kabartıyor. Ortaklık dışında kulüp sahibi olmaya izin verilmeyen Almanya dışında İngiltere, İspanya, İtalya, Fransa gibi ülkelerde kulüp sahipliğinin serbest olması, dev yatırımcıların bu ülkelerdeki büyük takımları satın almasına veya ortak olmasına yol açıyor. Kısaca futbolda çok kulüplü sahiplik müessesi hızla büyüyor ve futbol dünyasını yeniden şekillendiriyor.

SportBusiness’in uluslararası spor araştırmaları merkezi CIES Sports Intelligence ile yaptığı “Çok Kulüplü Sahiplik” (Multi Club Ownership) araştırması bu konuda çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor. Rapora göre Kasım 2023'e kadar dünya çapında 124 kuruluş iki veya daha fazla futbol kulübüne sahip. Bununla birlikte bu 124 kuruluş toplam 301 kulübün ya sahibi ya da ortağı. 2015 yılından bu yana, el değiştirip bu gruba dahil olan kulüp sayısı neredeyse 5 kat artarak 62’ye, 2018'den bu yana ise iki katından fazlasıyla 128 kulübe ulaştı. En çok tercih edilen model sadece 2 kulübün sahipliği. 124 grubun %65’i iki kulübe sahipler. %6’sı ise altı veya daha fazla kulübün sahipliğini yapıyor. 

Şu anda sahiplik ağının içinde bulunan 301 kulüpten 197'si Avrupa kulüplerinden oluşuyor. Bunlardan 97'si ise ülkelerinin en üst liginde yer alıyorlar. Bununla birlikte bu kulüpler UEFA’nın üç turnuvası Şampiyonlar Ligi, Avrupa Ligi ve Konferans Ligi’ne katılma şansına sahipler. Örneğin bu sezon başında Avrupa kupalarına katılma hakkı kazanan 6 takım 3 sahibe ait. Brighton ve Union Saint-Gilloise (Tony Bloom) Aston Villa ve Vitoria Guimaraes (V Sports) ve Milan ve Toulouse (Red Bird Capital). UEFA bu durum üzeirne kulüp sahibi şirketlerin hiçbir yöneticisinin kulüplerde görev almaması ve Eylül 2024’e kadar birbirlerinden transfer yapmamaları koşulu ile bu altı kulübün Avrupa kupalarına katılmalarına koşullu izin verdi. 

Çok kulüplü sahiplik müessesesi futbolu yönetenlerde çok çeşitli kaygılar yaratıyor. İki takım arasında rekabet ne kadar gerçek olsa da bu durum adil oyun ve finansal sürdürülebilirlik açısından başka sonuçlar doğurma potansiyeline sahip. Gelecek sezon tek bir ligden oluşan yeni Avrupa kupaları düzenine geçildiğinde UEFA ile bu gruptaki aynı sahipli kulüplerin varlığı futbolun bütünlüğü konusunda ciddi bir sorun yaratabilir. 36 takımdan oluşacak İsviçre Modeli olarak adlandırılan yeni lig sisteminde aynı puan cetvelinde yer alacak aynı sahipli kulüplerin oynayacakları maçlar diğer karşılaşmalara ve takımların durumuna etki edebilir. Çünkü aynı sahipli hangi kulüplerin birbiriyle eşleşeceği de belirsiz. UEFA’nın bu konuda nasıl bir tavır alacağı ise henüz belli değil.

Aynı sahipli kulüplerin üçte birlik bölümü Kuzey Amerika’dan dev yatırımcılar. Bunlardan bazıları sadece bir futbol kulübü sahibi ancak başka spor dallarında yüksek gelir sağlayan birçok kulübü de ellerinde bulunduruyorlar.  Örneğin Liverpool’un sahibi Fenway Group, beysbol, buz hokeyi ve motor sporlarında takım sahibi. İnter’in sahibi Çinli Suning Holdings Group, daha önce kapatılana kadar bir Çin kulübünün sahibiydi. Başka hiçbir ülkeye bağlı herhangi bir grup %6’dan fazlasına sahip değil.

Çok takımlı sahipler veya ortakların bazıları şu kişi, grup veya holdinglerden oluşuyor. 

City Football Group takımları: Manchester City, New York City, Mumbai City, Girona FC , Palermo, Troyes, Bahia, Lommel SK, Yokohama Marinos, Sichuan Jiuniu, Montevideo City Turque, Club Bolivar ve Melbouerne City.

777 Partners takımları: Geno, Standard Liege, Red Star FC (Fransa), Vasco de Gama, Melbourne Victory, Hertha Berlin, Everton

Global Football Holdings takımları: Crystal Palace, Estoril, Beveren, ADO Den Haag, Real Salt Lake, Bröndby, Augsburg

Red Bull takımları: Red Bull Salzburg, Liefering, RB Leipzig, New York Red Bulls, Red Bull Brasil, Bragantino,

Eagle Football Holdings takımları: Crystal Palace, Olympic Lyon, Molenbeek, Botafogo New City Capital and Pacific Media Group takımları: Barnsley, Thun, Oostende, Nancy, Esbjerg, Den Bosch, Kaiserslautern, Tychy.

Pozzo Group takımları: Udinese, Granada, Watford
King Power International takımları: Leicester City, Leuven, 
Tony Bloom takımları: Brighton, Union Saint-Gilloise. 
V Sports takımları: Aston Villa, Vitoria Guimaraes 
Red Bird Capital takımları: Milan, Toulouse.

Todd Boehly and Clearlake Capital: İlk kez futbol kulübü sahibi olan Chelsea'nin yeni sahibi de başka kulüpler satın almak amacında olduğunu duyurdu. 

Diğer yandan Fransız Nice ve İsviçre’nin FC Lausanne Sport kulüplerinin sahibi kimya devi Ineos firmasının sahibi Sir Jim Rattcliffe Glazer Ailesinin satışa çıkarttığı Manchester United’ın %25 oranda hissesi ile birlikte futbolun yönetimini alma aşamasına gelmiş durumda. 

Genel olarak kulüp sahipleri üç alanda faal. Egemen yatırım fonları, özel yatırım fonları ve büyük servet sahibi bireyler. Büyük sermaye sahipleri özellikle Avrupa'nın en büyük beş büyük futbol ülkesindeki takımları hedef alıyorlar. Çünkü küresel erişim ve medya görünürlüğü sayesinde bu ülkeler üzerinden kazanç sağlamak çok daha kolay. Avrupa ve dünya futbolunda giderek artan maç ve turnuva sayıları yayın, reklam ve pazarlama gelirlerinin de artması anlamına geliyor. 

Futbol kültürüne ve geleneklerine en fazla sahip çıkan ülkelerin başında gelen Almanya’da başta istisnasız tüm kulüp taraftarları ve kamuoyu kulüplerin sermayeye satılmasına karşılar. Bu nedenle uzun yıllar önce 51:49 kuralının getirildiği futbolda yatırımcılar ancak kulüplere %49 oranında ortak olabiliyorlar. Kulüp sahibi olmak ise kısa süre öncesine kadar bir kulübü 20 yıl boyunca desteklemek şartıyla mümkün olabiliyordu. Ancak kısa süre önce artık bu istisnanın da önüne set çekildi ve kulüp sahibi olmanın önü kapandı. Almanya’da şu anda sadece 3 kulüp sahipli. Wolfsburg (Volkswagen), Leverkusen (Bayer) ve Hoffenheim (Dietmar Hopp). Bunlardan Hopp bir süre önce kulüp yönetiminden tamamen çekildiğini ve bundan sonra kulüp yönetimine hiçbir şekilde müdahale etmeyeceğini açıkladı. 12 yıl önce Leipzig’i desteklemeye başlayan Red Bull, son alınan karar sonrası kulübün sahibi olamayacak. 20 yıldan fazla sürerdir Hannover’i destekleyen Başkan Martin Kind’in kulübün sahip olma beklentisi Bundesliga yönetimi tarafında yeterince destek sağlamadığı gerekçesiyle boşa çıktı. 

Diğer yandan sahipliğin önünün kapanması Bundesliga yönetimini yeni arayışlara itti. Bundesliga 1 ve 2’nin yayın, satış ve pazarlama gelirlerinin %8’inin 1 milyar Euro bedelle 20 yıl boyunca satışa çıkartılması 36 kulübün 24’ünün onayıyla kabul edildi. Ancak Leipzig dışında tüm kulüplerin taraftarları geçtiğimiz hafta sonu ve hafta içi maçlarında bu karara büyük tepki göstererek pankartlarla, sahaya tenis topu ve bozuk para atarak kararı protesto ettiler.